Relikwie Krzyża Chrystusowego otoczone pietyzmem wiernych w Sanktuarium na Świętym Krzyżu nieopodal Kielc, wpisały się w polską historię, świadcząc o jej ponad tysiącletnim zakorzenieniu w Misterium Chrystusa. Świadomość tego faktu, była bliska tym którzy w Wielki Piątek rozważali Mękę Pańską w czasie drogi krzyżowej, która wiodła starodawnym szlakiem pielgrzymim z Nowej Słupi i adorowali drzewo Krzyża w czasie wielkopiątkowej liturgii.

W polskiej tradycji Wielki Piątek to dzień postu i rozpamiętywania męki Zbawiciela. W kościele katolickim zgodnie z tradycja sięgającą bardzo dawnych wieków, w Wielki Piątek nie sprawuje się Eucharystii. Celebrowane jest jedynie nabożeństwo Męki Pańskiej, w czasie którego rozważane są Słowa Pisma Świętego, mówiące o Męce Zbawiciela, adorowany Krzyż, udzielana Komunia Święta; a na koniec Najświętszy Sakrament przenoszony jest do Grobu.

W liczącym ponad tysiąc lat, najstarszym polskim sanktuarium na Świętym Krzyżu, przechowywane jest kilka cząstek Krzyża Chrystusowego. W Wielki Piątek 18 kwietnia w świętokrzyskiej bazylice Trójcy Świętej ordynariusz diecezji sandomierskiej ks. bp Krzysztof Nitkiewicz o godz. 15, przewodniczył wielkopiątkowej liturgii. Wcześniej poprowadził drogę krzyżową, która po raz dziewiąty przemierzyła królewski szlak z Nowej Słupi do sanktuarium świętokrzyskiego. Rozważania pasyjne o tematyce zaczerpniętej z tekstów ewangelicznych i nawiązujące do realiów życia codziennego przygotował oblat o. Krzysztof Jamrozy. Krzyż od stacji do stacji nieśli przedstawiciele różnych stanów i zawodów.

W bazylice w czasie liturgii Biskup Sandomierski mówił do licznie zebranych wiernych „Uczmy się od Chrystusa dźwigania naszego krzyża. Nie uciekajmy od niego, nie wkładajmy go na ramiona innych. Krzyż przyjęty z wiarą nie jest przekleństwem, ale naszą szansą. On uszlachetnia nasze człowieczeństwo, przybliża nas do drugiego człowieka, jest naszym udziałem w dziele zbawienia świata. Bez krzyża nie ma pełni życia”.

W czasie adoracji krzyża wierni mogli ucałować Relikwiarz Krzyża Chrystusowego. Bazylika była pozbawiona wszelkich ozdób, zaś obnażony ołtarz przypominał o uniżeniu Chrystusa i o odarciu Go z wszelkiej godności. Pasyjne pieśni i chwile milczenia pomagały obecnym w rozważaniu śmierci zadanej Synowi Bożemu i ogromie okazanego ludzkości Bożego Miłosierdzia. Na zakończenie Najświętszy Sakrament został przeniesiony do Kaplicy Relikwii Krzyża Świętego, do przygotowanego tam Grobu Pańskiego. W takim dniu jak dziś szczególnie obecna jest prawda o Odkupieniu, które dokonało się przez śmierć na krzyżową Jezusa Chrystusa.

Losy Świętego Krzyża jak głosi napis na tablicy wewnątrz Sanktuarium są nierozerwalnie związane z losami narodu polskiego, z jego kulturą, oświatą i walką o wolność. W tym sensie Święty Krzyż powinien być drogi sercu każdego Polaka.