W Szydłowcu rzemieślnicza historia sięga XV wieku, kiedy to nastąpiła lokacja miasta. W 1427 Jakub i Sławko Szydłowieccy, wydanym przywilejem nadają prawa mieszczanom szydłowieckim. W tym dokumencie lokacji miasta, znajduje się pierwsza wzmianka o eksploatacji miejscowego kamienia, istnieniu rzemiosła tkackiego oraz młynarstwa i piwowarstwa. W dokumencie lokacji miasta z 1427 roku, znajduje się pierwsza wzmianka o eksploatacji miejscowego kamienia, istnieniu rzemiosła tkackiego oraz młynarstwa i piwowarstwa. Z kolei dokumentem królewskim wydanym 13 listopada 1470, na sejmie piotrkowskim Kazimierz Jagiellończyk nadaje miastu prawa magdeburskie. W wyniku tego na przełomie XV i XVI wieku następuje szybki rozwój nowożytnego Szydłowca. Mikołaj Szydłowiecki, zabiega o rozwój miasta, zyskuje kolejne królewski przywileje. Zygmunt Stary udziela pozwolenia na skład żelaza produkowanego w woj. Sandomierskim i daje monopol na hurtowy handel tym towarem w północnej Małopolsce.

Dekretem Zygmunta Augusta z 1550 Szydłowiec otrzymał dwa kolejne jarmarki, a szydłowieccy kupcy mogli handlować na obszarze całej Rzeczypospolitej. Zwolnieni byli od opłat targowych i ceł wodnych. Handlowali żelazem, drewnem, wyrobami skórzanymi, szklanymi, płodami rolnymi.

M. K. Radziwiłł zw. Sierotką zatwierdził 1 stycznia 1591 w Nieświeżu wszystkie prawa miejskie. Na mieszczan nałożono obowiązek wystawiania na wyprawy wojenne 12 dobrze uzbrojonych i wyćwiczonych pieszych oraz utrzymywanie ich swoim kosztem. Jednocześnie zezwolił na utworzenie w mieście bractwa kupców, do którego mieli należeć także handlujący żelazem i wyrobami ze szkła. Miejscowość w 1. poł. XVII w. przeżywała okres swojego największego rozkwitu. Szydłowiec był wówczas miastem średniej wielkości liczącym ponad 1100 mieszkańców, ważnym ośrodkiem wytwórczości żelaza oraz górnictwa skalnego i kamieniarstwa. W XVI i w pierwszej połowie XVII wieku miasto szybko się rozwija. Rozkwit przeżywa także rzemiosła. Z tego okresu zachowały się księgi posiedzeń cechowych: Cechu Kołodziei i Bednarzy, Cechu Szewskiego, Cechu Kowali, oraz Cechu Złożonego. Klęska Powstania Styczniowego i represje carskie kładą kres działaniu organizacji rzemiosła w Szydłowcu. Do historii Cechu Złożonego powstałego w 1620 roku, odwołuje się genealogia obecnego Cechu Rzemiosł Różnych w Szydłowcu.

Druga połowa XVII wieku obfitowała w liczne nieszczęścia: pożary, zarazy, które spowodowały wyludnienie miasta. W celu zmiany stanu rzeczy w 1696 Dominik Mikołaj Radziwiłł wydał dokument, w którym zachęcał osadników do zajmowania wolnych domostw i gwarantował im bezpieczeństwo majątków. Wtedy to nastąpił lawinowy napływ do miasta żydowskich rzemieślników i kupców. Było ich tak wielu, że już w 1711 konieczna była budowa synagogi. Życie cechowe odradza się wraz z odzyskana Niepodległością. W 1920 zorganizowano ponownie w Szydłowcu Cechy. Poświęcone zostały sztandary cechowe: kowalski, ślusarski i sztandar niepodległościowy z 1921r. Wszystkie obecnie znajdują są w kościele św. Zygmunta.

Na skwerze w Rynku Wielkim w 1923 wzniesiono pomnik Tadeusza Kościuszki, wykuty przez Edwarda Ziółkowskiego. W mieście działały liczne kamieniołomy i zakłady kamieniarskie m.in.: Piklów, Podkowińskich, Anteckich, Kasprzaków, Majewskich i Dworaków. W 1938 Władysław Trzeciakowski założył fabrykę gwoździ do podków „Podkowiak”. Przy obecnej ulicy Kościuszki (dawniej Główna), w miejscu dzisiejszego Zespołu Szkół im. KOP działała fabryka powozów i bryczek braci Węgrzeckich. Od 1923 budowała ona karoserię do powozi samochodu typu AS, współpracując z firmą Jana Łaskiego w Warszawie. Sto taksówek dla Warszawy, skonstruowano w tych dwóch kooperujących firmach. Kursowały one jako pierwsze taksówki w Polsce. Działalność cechowa jawna, w Szydłowcu trwała do 8 września 1939 roku. W czasie okupacji cechy działały jednak nadal konspiracyjnie.

Reaktywacja Zbiorowego Cechu Rzemieślniczego, na czele którego stanął Wincenty Skrzyński, miała miejsce tuż po zakończeniu wojny 15 maja 1945 roku. Z kolei w maju 1948 powołano nowy zarząd na czele, którego stanął Antoni Kurzępa. 23 maja tegoż roku, poświęcony został sztandar Cechu z wizerunkiem Świętej Rodziny. Godłem Państwowym i herbem Szydłowca. Burmistrzem Szydłowca był wtedy Jan Siekiera. Prezydentem Polski Bolesław Bierut. Takie to były czasy. Niestety władzom komunistycznym, (podobnie jak kiedyś carskim) organizowanie się rzemiosła w formę samorządu gospodarczego, jak i jego związek z Kościołem się stanowczo nie podobał, bowiem wkrótce decyzja wojewody kieleckiego Cech Zbiorowy w Szydłowcu został ( licząc historie Cechu Złozonego) po raz drugi rozwiązany i przyłączony tym razem do Cechu Rzemiosł Różnych w Radomiu.

Tu przechodzimy do dziejów bardziej współczesnych. W 1984 roku z inicjatywy śp. Mariana Orzechowskiego. Władysława Pochylskiego i śp. Zygmunta Jańczyka powstaje komitet organizacyjny, a w 1985 na zjeździe założycielskim wybrane zostają władze cechowe: Zarząd tworzą m.in.: starszy Cechu Jerzy Jedliński, Jan Jaworski, Władysław Pochylski i śp. Zygmunt Jańczyk. Cech szybko kupuje i remontuje budynek przy Placu Marii Konopnickiej 14. Symbolicznym aktem było 13 maja 1989 roku, wmurowanie i poświęcenie na budynku cechowym pamiątkowej tablicy, wykonanej w zakładzie kamieniarskim Waldemara Pikla. Wyryto na niej napis: Rok założenia 1620, rok likwidacji 1948. Cech Rzemiosł Różnych w Szydłowcu, rok wznowienia 1985. Przemówienie wtedy wygłosił starszy Jerzy jedliński, referat historyczny Waldemar Sobutka a tablice odsłonili W. Pikiel. Wł. Pochylski i Wł. Zagórski. W tym dniu w kościele św. Zygmunta poświęcono sztandar cechowy.

W tym to budynku 11 lipca 1986 roku z inicjatywy Krzysztofa Wójcika i Jana Jaworskiego zbiera się Walne Zgromadzenie Założycielskie, rzemieślników zrzeszonych w Cechu, aby utworzyć Spółdzielnie Rzemieślniczą. Spotykają się wtedy: Stanislaw Erbel, Kazimierz Dwojak, Ryszard Górlicki, Jan Jaworski, Jerzy Jedliński, Adolf Łaski, Kazimierz Łaski, Sławomir Michalski, Piotr Mosiolek, Jan Nowacki, Zdzisław Nowakowski, Stanislaw Ofiara, Czesław Pawlak, Władysław Pochylski, Franciszek Staniszewski, Jan Trzeciak, Krzysztof Wójcik, Marian Wilczyński, Adam Wójcikowski, Witold Wilczyński. Prezesem Spółdzielni zostaje wybrany Władysław Pochylski. Dynamizm działań podobnie jak w przypadku powstania Cechu, jest ogromny bo już w 1992 roku od Gminy zakupiono działkę przy ulicy 1-Maja 5 i na potrzeby Spółdzielni wybudowano budynek. Najaktywniejsi jak wspomina Jerzy Jedliński „Przeszli wtedy z Cechu do Spółdzielni”, jakkolwiek nadal bardzo wielu z nich członkami Cechu było nadal. W zmiennych kolejach losu funkcje prezesa Spółdzielni pełnili: Władysław Pochylski, Józef Kurek i od 2003 Marek Sokołowski. W tym okresie funkcje Przewodniczących Rady Nadzorczej pełnili: Jan Jaworski i obecnie Witold Chotecki. Dyrektorem biura przez długi okres była Krystyna Bednarczyk, następnie wieloletnia radna i Przewodnicząca Rady Miejskiej.

Jerzy Jedliński wspomina „W latach osiemdziesiątych koniecznością było zorganizowanie rzemiosła w jeden organizm, reprezentujący to środowisko wobec władz. Chodziło też o to aby przedstawiciel Cechu lub Spółdzielni Rzemieślniczej mógł zabiegać o przydział dla rzemieślników materiałów potrzebnych do wykonywania usług czy produkcji. Trudno uwierzyć ale w ówczesnych czasach na takie materiały potrzebne było uzyskanie przydziału. Ponadto przedstawiciel środowiska rzemieślniczego mógł uczestniczyć w posiedzeniach miejscowej rady ustalającej wysokość podatków od nieruchomości związanych z działalnością gospodarcza, wyznaczania kandydatów do rady narodowej itp.”

Okres wielkich zmian ustrojowych i gospodarczych, liberalne podejście do gospodarki, położyły kres masowej przynależności do organizacji rzemieślniczych. Obecnie w Cechu zrzeszonych jest około 50 rzemieślników, a w spółdzielni 21. Warto dodać, że w okresie prosperity ich działania w 1993 roku, w Cechu zrzeszonych było 279 rzemieślników a w Spółdzielni ponad 200 rzemieślniczych zakładów. Jednak dziś bez tych organizacji, Rzemiosło szydłowiecki i polskie byłoby o wiele słabsze. Biedniejsze w kapitał społeczny i gospodarczy byłoby nasze miasto.

Posiadanie własnych organizacji, skupionych w Związku Rzemiosła Polskiego, tworzy z nas partnerów społecznych a jednocześnie pomaga walczyć o poszanowanie naszej tożsamości, o wzmacnianie znaczenia małych i średnich firm rodzinnych. Znaczenia, które wyrasta z ich pozycji gospodarczej. Żywimy nadzieję, że działania naszych organizacji przyczynią się do nadejścia lepszych czasów dla Rzemiosła. Chcemy wpisywać się działania na rzecz odrodzenia polskiej gospodarki, patriotyzmu gospodarczego i struktur społecznych, chcemy współpracować z samorządem w zakresie w kształcenie uczniów i specjalistów wysokiej klasy potrzebnych gospodarce, Chcemy z nową energią pracować na rzecz lepszego jutra naszych rodzin, naszych miejscowości i naszej Ojczyzny, pisząc kolejne chlubne karty naszej rzemieślniczej historii.

Rzemiosło było zawsze silne przywiązaniem do Ojczyzny, Kościoła i Narodu. Do rodziny. Stąd było i jest przeszkodom dla wielu ideologów społecznej „ nowego liberalnego, czy starego jak za komuny ładu” . Jeśli jednak będziemy trzymać się naszych wartości, naszej tradycji i tożsamości, jednocześnie wdrażając nowe rozwiązania organizacyjne i techniczne, jeśli będziemy razem w naszych organizacjach.

Opracował Marek Sokołowski Na podstawie: artykułów z Domu na Skale, Kroniki Spółdzielni Rzemiosł Różnych, Kroniki Cechu. Notatki autorstwa Jerzego Jedlińskiego i publikacji http://www.wikiwand.com/pl/Szyd%C5%82owiec