Hymn Jana Kochanowskiego rozpoczyna się apostrofą (bezpośredni, patetyczny zwrot do osoby, bóstwa upersonifikowanej idei lub przedmiotu) skierowaną do Boga: Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary. Autor posłużył się pytaniami retorycznymi, które stawia podmiot liryczny. W utworze tym podmiot liryczny mówi w imieniu wielu ludzi, a więc mamy tu do czynienia z podmiotem zbiorowym, na co wskazuje forma "nas", której poeta używa dosyć często. Bóg opisywany przez Kochanowskiego jest wszechobecny, ogarnia całą rzeczywistość. "Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie." Jest to hymn pochwalny dla Boga, chociaż autor ani raz nie używa tego wyrazu, zastępuje go tu zwrotem „Panie” i wylicza wszelkie przymioty i zasługi Stwórcy. Podziwiane są morza, lasy i pola. Bóg jest tu artystą, rozumianym jako mistrz i rzemieślnik, który zbudował świat doskonały i piękny. Utwór jest entuzjastyczną pochwałą Boga jako stwórcy doskonale urządzonego świata, w którym panuje ład, piękno i harmonia. Owa harmonia, zdaniem renesansowych humanistów jest jednocześnie wyrazem piękna. Po dniu następuje noc, zawsze w odpowiedniej kolejności trwają pory roku. Rzeki mają swoje koryta. Poeta dostrzega działanie i wolę Boga we wszystkim, nawet w rosie, która ożywia rośliny. Cały świat potwierdza swym istnieniem obecność Stwórcy. Jak człowiek może odwdzięczyć się za te dobrodziejstwa? Oto tytułowe pytanie pieśni. Autor wyraża głęboką miłość do Stwórcy, wdzięczność za dary, podziw za stworzenie wszechświata z jego gwiazdami. Poeta zwraca się do Boga, do Niego adresuje utwór i składa hołd za wszelkie dobrodziejstwa; dziękuje za świat powołany do istnienia i za życie, którym go Pan obdarował. Dobroć i potęga sprawiają, że człowiek głosi afirmację życia, zachwyca się pięknem natury i pragnie korzystać z tego, co stworzył Bóg i jest dla niego źródłem radości. Z ziemi stworzonej przez Boga człowiek czerpie dobra, które pozwalają mu żyć. Właśnie przez to, że Stwórca jest dawcą wszelkiego dobra, człowiek może pokładać w Nim swoja nadzieję. Jan Kochanowski w pieśni "Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary", umie docenić hojność, by nie powiedzieć rozrzutność Bożą, widoczną w dziełach stworzenia. Więcej, słowa: hojne dary wskazują, że poemat ten trzeba rozumieć w eucharystycznej perspektywie. Hojność Boża wyraża się nie tylko w dziwach przyrody, lecz także – a może nade wszystko – w towarzyszącej człowiekowi obecności Boga w Eucharystii. Stąd rodzi się głęboka wdzięczność lirycznego podmiotu: Wdzięcznym Cię tedy sercem, Panie, wyznawamy, bo nad to przystojniejszej ofiary nie mamy. Zwrot wdzięczne serce bywa zwykle rozumiany powierzchownie, zewnętrznie, jako wdzięczność za coś człowieka dobrze wychowanego. Tymczasem wydaje się, że jest to forma światopoglądowo-religijna. Bóg nas hojnie obdarowuje, łącznie ze swoją ofiarną Obecnością. Wdzięczne serce człowiecze – jako wzajemność – jest jedyną możliwą i godną człowieka ofiarą dla Boga. Źródeł, wzorców czy inspiracji hymnu poszukiwano zwykle w dwóch wielkich kręgach tradycji: biblijnej i antycznej. Najczęściej zestawiano go z psalmami, wykazując liczne podobieństwa i nawiązania, wspominano o pojedynczych reminiscencjach biblijnych zaczerpniętych z Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, proroków Izajasza i Jeremiasza, a nawet z apokryfów. Spośród źródeł antycznych największy wpływ na utwór Kochanowskiego przypisywano dziełom: Cycerona, Owidiusza, Seneki, Aratosa, Octavius i Feliksa. Kilku badaczy hymnu zwróciło także uwagę na źródła renesansowe, czy wreszcie żywotne wówczas "loci communes", obrazy, symbole, emblematy literackie i ikonograficzne. Niezwykłość pieśni – dostrzeżona i doceniona zarówno przez współczesnych, jak i potomnych – polega nie tylko na tym, iż jest ona utworem typowym dla renesansowych postaw i poglądów oraz renesansowej sztuki poetyckiej, ale także i na tym, że jest ona wyjątkowo doniosłą syntezą elementów, które mało kto umiał i mało kto chciał syntetyzować – filozofii antycznej i chrześcijańskiej religijności, starożytności i średniowiecza, nowoczesności i tradycji, problemów polskich i ogólnoeuropejskich doświadczeń.

Opracowała R.G.